@Οι άνθρωποι έχουν μια βαθιά και περίπλοκη σχέση με τη θάλασσα, η οποία παρέχει τροφή και απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, φάρμακα και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι άνθρωποι κολυμπούν, κάνουν σερφ, καταδύσεις κλπ. σε αυτό το «γαλάζιο γυμναστήριο». Η θάλασσα είναι, επίσης, ένα ένα σημαντικό τμήμα θεραπευτικής αναψυχής, όπως τα άτομα με αυτισμό. Η οικονομία συνδέεται άρρηκτα με τον ωκεανό. Η αλιεία, ο τουρισμός, οι θαλάσσιες μεταφορές και η ναυτιλία προσφέρουν θέσεις εργασίας, εισόδημα και επισιτιστική ασφάλεια, ενώ εξυπηρετούν τον πολιτισμό και άλλους κοινωνικούς καθοριστικούς παράγοντες για την υγεία. Από τους προγόνους μας έως τα παιδιά μας, διαφορετικοί ανθρώπινοι πολιτισμοί και τρόποι ζωής ρέουν από και προς τη θάλασσα. Αλλά οι αυξανόμενες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αλλάζουν τον ωκεανό και θέτουν σε κίνδυνο την υγεία μας. Τα νερά των ωκεανών είναι τώρα πιο ζεστά, πιο όξινα και περιέχουν λιγότερο οξυγόνο. Τα ωκεάνια οικοσυστήματα, που έχουν ήδη πιεστεί από την υπεραλίευση και τη ρύπανση, αντιμετωπίζουν κλιμακούμενους κινδύνους περαιτέρω υποβάθμισης. Με το λιώσιμο των πάγων της θάλασσας, την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και τα αυξανόμενα ακραία καιρικά φαινόμενα, η ανθρώπινη υγεία και ευημερία αντιμετωπίζουν τώρα πολλές απειλές, οι περισσότερες από τις οποίες απευθύνονται σε παράκτιους πληθυσμούς.
1. Υδρολογικές καταστροφές
Χαρακτηρισμένες από τη γρήγορη και καταστροφική τους δύναμη, οι φυσικές καταστροφές γίνονται πιο ακραίες και συχνότερες με την κλιματική αλλαγή. Για παράδειγμα, οι τροπικοί κυκλώνες (όπως οι τυφώνες), που έχουν σκοτώσει περίπου 1,33 εκατομμύρια ανθρώπους από τις αρχές του 20ού αιώνα, γίνονται πιο έντονοι με τη θέρμανση των ωκεάνιων νερών. Ο αριθμός των τυφώνων της κατηγορίας 4 και 5 αυξήθηκε από 25 έως 30 τοις εκατό για κάθε βαθμό Κελσίου της υπερθέρμανσης του πλανήτη που προκλήθηκε από τον άνθρωπο από τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Οι καταιγίδες, οι πλημμύρες και τα σωματικά τραύματα προκαλούν τους περισσότερους θανάτους και τραυματισμούς. Αλλά μετά από μία τέτοια καταστροφή, οι περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνθήκες απειλούν επίσης τη δημόσια υγεία. Το στάσιμο νερό και τα κατεστραμμένα συστήματα λυμάτων μπορούν να εκθέσουν τους ανθρώπους σε τοξίνες, βακτήρια και ιούς. Θα υπάρξει μειωμένη υγειονομική περίθαλψη και αρνητικές επιπτώσεις στη στέγαση, την απασχόληση και άλλους κοινωνικούς καθοριστικούς παράγοντες για την υγεία. Οι άνθρωποι, πέρα από το τραυματικό γεγονός θα αναγκαστούν να εκτοπιστούν από τον χώρο διαβίωσής τους. Αποτέλεσμα αυτού θα είναι η επιδείνωση των θεμάτων δημόσιας υγείας από μολυσματικές ασθένειες (όπως χολέρα, λεπτοσπείρωση και διαρροϊκές παθήσεις) έως μη μεταδοτικές ασθένειες (όπως καρδιαγγειακές και αναπνευστικές παθήσεις) και δυσμενή ψυχική υγεία. Υπάρχει ήδη τεκμηρίωση όσον αφορά στην αύξηση των νοσηλειών σε πληθυσμούς που επλήγησαν από καταστροφές, εβδομάδες, μήνες και χρόνια αργότερα. Ένα καλά μελετημένο παράδειγμα είναι ο τυφώνας Κατρίνα, ο οποίος προκάλεσε πάνω από 1.800 θανάτους τον Αύγουστο του 2005 από πνιγμό, τραυματισμούς και σωματικά τραύματα, αλλά οδήγησε επίσης σε απότομη αύξηση των καρδιακών παθήσεων και σοβαρών ψυχικών ασθενειών. Μια δεκαετία αργότερα, επίμονα θέματα ψυχικής και καρδιαγγειακής υγείας είναι μεταξύ των υπενθυμίσεων της καταιγίδας.
2. Μετανάστευση και εκτόπιση
Με την άνοδο της παγκόσμιας στάθμης της θάλασσας, οι παράκτιες πλημμύρες γίνονται πιο συχνές και σοβαρές. Άλλα 250.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα παράκτιας γης προβλέπεται να πλημμυρίσουν μέχρι το τέλος του αιώνα, εκθέτοντας δεκάδες εκατομμύρια περισσότερους ανθρώπους σε κινδύνους. Η διάβρωση των μόνιμων παγετώνων μπορεί να κάνουν κάποιους παράκτιους οικισμούς δύσκολους ή αδύνατους για επιβίωση. Το χωριό Yup'ik του Newtok (Niugtaq), για παράδειγμα, ξεκίνησε την πρώτη φάση μιας προγραμματισμένης μετεγκατάστασης το 2019, μετά από παράκτιες καταιγίδες και απόψυξη του μόνιμου παγετού που άρχισε να καταστρέφει το χωριό. Ενώ οι νεοεγκατεστημένοι κάτοικοι έχουν αναφέρει ότι αισθάνονται πιο υγιείς, ακόμη και οι προληπτικές αντιδράσεις μπορούν να οδηγήσουν σε νέους κινδύνους για την υγεία και την ευημερία. Οι μεταναστεύσεις μπορεί να οδηγήσουν σε ψυχικά τραύματα, επειδή οι κάτοικοι έχουν έντονη προσκόλληση σε ένα μέρος. Οι διαστάσεις της υγείας των μεταναστεύσεων που σχετίζονται με το κλίμα, ειδικά μεταξύ εκείνων που παραμένουν στο ίδιο μέροςδεν έχουν λάβει αρκετή προσοχή στην έρευνα και την πολιτική.
3. Λιώσιμο πάγων στους ωκεανούς
Τα τελευταία 40 χρόνια, ο πάγος της Αρκτικής θάλασσας έχει γίνει μικρότερος και λεπτότερος. Η συνολική έκτασή του έχει μειωθεί περίπου 13% ανά δεκαετία και το πάχος του έχει μειωθεί κατά τουλάχιστον 1,75 μέτρα. Ο θαλάσσιος πάγος είναι ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό της ζωής στην Αρκτική. Παρέχει μια πλατφόρμα για δραστηριότητες που έχουν να κάνουν με τις μεταφορές και τη συγκομιδή προϊόντων και διαμορφώνει οικολογικές διαδικασίες που αποτελούν τα θεμέλια των τοπικών πολιτισμών, οικονομιών, γνώσεων και συστημάτων τροφίμων.
Το λιώσιμο των θαλάσσιων πάγων καθιστά τη ναυσιπλοΐα πιο επικίνδυνη και λιγότερο προβλέψιμη. Μπορεί να αλλάξει τον χρόνο και τον τόπο της συγκομιδής προϊόντων, να αυξήσει το κόστος τους και να μειώσει την ποσότητά τους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε λιγότερα τρόφιμα και χρήματα, περισσότερο άγχος για την πρόσβαση στα τρόφιμα και μεγαλύτερη εξάρτηση από λιγότερο υγιεινά εισαγόμενα τρόφιμα, επηρεάζοντας αρνητικά την ασφάλεια των τροφίμων και την ψυχική υγεία.
4. Μείωση των θαλασσινών
Τα θαλασσινά είναι μια βασική πηγή πρωτεΐνης και βασικών θρεπτικών συστατικών, ειδικά όταν άλλα είδη τροφίμων είναι σε έλλειψη. Αλλά η κλιματική αλλαγή οδηγεί τα θαλασσινά είδη προς τον Βόρειο και Νότιο Πόλο. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές μειώσεις των αλιευμάτων θαλασσινών έως το 2050 και να επηρεάσει αρνητικά εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, με τις πιο σοβαρές επιπτώσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες και στους παράκτιους αυτόχθονες λαούς. Η προβλεπόμενη μείωση των αλιευμάτων σολομού και ρέγγας στη Βρετανική Κολομβία, για παράδειγμα, μπορεί να οδηγήσει σε ανεπαρκή πρόσληψη αρκετών βιταμινών, μετάλλων και λιπαρών οξέων για τα παράκτια κράτη. Όταν οι δίαιτες μετατοπίζονται σε επεξεργασμένα τρόφιμα, πλούσια σε θερμίδες και νάτριο, ο κίνδυνος εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακών παθήσεων αυξάνεται.
5. Κίνδυνοι στα νερά των ωκεανών, στον αέρα και στα θαλασσινά
Ο ωκεανός μολύνεται με υδράργυρο, βιομηχανικές χημικές ουσίες, φαρμακευτικά προϊόντα, μικροπλαστικά - και πολλά άλλα. Φιλοξενεί επίσης πολλούς φυσικούς μικροοργανισμούς, όπως βακτήρια που τρώνε σάρκα και τοξίνες. Αυτά μπορούν να γίνουν επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία όταν αλλάξει η χημεία και η θερμοκρασία των ωκεανών, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε δηλητηρίαση από οστρακοειδή, έκθεση σε υδράργυρο και δηλητηρίαση και άλλες ασθένειες. Η κλιματική αλλαγή θα αλλάξει την κατανομή και τη σοβαρότητα των ρύπων. Για παράδειγμα, οι μολύνσεις από ορισμένα στελέχη των βακτηρίων vibrio μπορεί να γίνουν πιο συχνές και διαδεδομένες με τα ζεστά νερά. Ακόμη και οι αυξανόμενες συγκεντρώσεις μεθυλυδράργυρου στον τόνο έχουν συνδεθεί με την αύξηση της θερμοκρασίας του θαλασσινού νερού.
Παρά τις πολλές διασυνδέσεις μεταξύ της υγείας των ωκεανών και της ανθρώπινης υγείας, σπάνια δόθηκε σημασία στο τελευταίο, δηλαδή την ανθρώπινη υγεία. Πολιτικές, όπως ο νόμος των ΗΠΑ για τους ωκεανούς και την ανθρώπινη υγεία και τα σχετικά κέντρα έρευνας και κατάρτισης μπορούν να ενισχύσουν τη συνεργασία και τον συντονισμό που απαιτείται σε διάφορους φορείς, τομείς και κλάδους για την υποστήριξη υγιών ωκεανών και ανθρώπων. Αυτή η διεπιστημονική υποδομή και ικανότητα είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη πληροφοριών (όπως συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης), πολιτικών, σχεδίων και συστημάτων διαχείρισης για τον μετριασμό και την αντιμετώπιση των αναδυόμενων απειλών για τη δημόσια υγεία από τον ωκεανό. Πρέπει να διευρύνουμε το πλαίσιο της αλλαγής του ωκεανού από «περιβαλλοντικό ζήτημα» σε ένα που περιλαμβάνει την ανθρώπινη υγεία και την κοινωνική ισότητα. Καθώς ο κόσμος στρέφεται στον ωκεανό για «μπλε οικονομίες», «μπλε χώρους», «μπλε υγειονομική περίθαλψη» και «μπλε συνταγές», είναι σημαντικό να θυμόμαστε τον ωκεανό ως τόπο ιστορικής και διαρκούς καταπίεσης, αποκλεισμού, ρατσισμού και άλλων παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Για την υγεία του ωκεανού και των λαών του, ο ωκεανός πρέπει να γίνει πιο δίκαιος - και αυτό σημαίνει να συμφιλιώσουμε και να θεραπεύσουμε τις ιστορίες και τις σχέσεις πολιτισμών, αξιών και συστημάτων γνώσης που όλοι μοιράζονται τη θάλασσα.
Η Tiff-Annie Kenny είναι επίκουρη καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Laval.
Η Malaya Bishop είναι βοηθός έρευνας, Τμήμα Βιολογίας - Ασφάλειας Τροφίμων, Κλιματικής Αλλαγής και Ιθαγενών Υγείας, L'Université d'Ottawa/University of Ottawa.
Η Mélanie Lemire είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια, Τμήμα Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής, Université Laval.
